ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ ΔΑΙΜΟΝΙΟΥ (4)

579 F 8- 580 B1 ως έργον εστίν ευρείν άνδρα καθαρεύοντα τύφου και δεισιδαιμονίας. Οι μεν γαρ άκοντες υπό των παθών τούτων αλίσκονται δι απειρίαν ή δι ασθένειαν, οι δε, ως θεοφιλείς και περιττοί τινες είναι δοκοίεν, επιθειάζουσι τας πράξεις, ονείρατα και φάσματα και τοιούτον άλλον όγκον προιστάμενοι των επι νούν ιόντων. Ό πολιτικοίς μεν ανδράσι και προς αυθάδη και ακόλαστον όχλον ηναγκασμένοις ζην ουκ άχρηστον ίσως εστίν, ώσπερ εκ χαλινού της δεισιδαιμονίας προς το συμφέρον ανεπισπάσαι και μεταστήσαι τους πολλούς. Φιλοσοφία δε ου μόνον έοικεν ασχήμων ο τοιούτος είναι σχηματισμός, αλλά και προς επαγγελίαν εναντίος, ή παν επαγγειλαμένη λόγω τ' αγαθόν και το συμφέρον διδάσκειν εις θεούς επαναχωρεί περί της πράξεων αρχής ως του λόγου καταφρονούσα, και την απόδειξιν ή δοκεί διαφέρειν ατιμάσασα προς μαντεύματα τρέπεται και ονειράτων όψεις.

Πόσο δύσκολο είναι να βρείς άνθρωπο καθαρό από μωρία και δεισιδαιμονία. Γιατί άλλοι μεν χωρίς τη θέλησή τους καταλαμβάνονται απο αυτά τα πάθη, εξαιτίας της απειρίας ή της αδυναμίας , άλλοι όμως, για να φαίνονται οτι είναι θεοσεβούμενοι και σπουδαίοι, αποδίδουν στο θεό τις πράξεις, παρουσιάζοντας ως όνειρα και φαντάσματα και άλλα τέτοια μεγαλόπρεπα, όσα περνούν απ το μυαλό τους. Αυτό βέβαια ίσως δεν είναι άχρηστο για άνδρες πολιτικούς, που είναι αναγκασμένοι να ζούν σε επαφή με όχλο αυθάδη και ακόλαστο και προς το συμφέρον τους να χρησιμοποιούν τη δεισιδαιμονία σαν χαλινάρι για να αναχαιτίσουν και να μεταβάλλουν τους πολλούς. Στη φιλοσοφία όμως αυτού του είδους η προσποίηση φαίνεται όχι μόνο απρεπής, αλλά και αντίθετη στις επαγγελίες της, αν αυτή που επαγγέλλεται οτι διδάσκει με τη δύναμη του λόγου το καλό και το συμφέρον , επιστρέφει στους θεούς για να βρεί την αρχή των πράξεων, σα να περιφρονεί το λόγο και απορρίπτοντας την απόδειξη, με την οποία φαίνεται να ξεχωρίζει στρέφεται σε μαντείες και όψεις ονείρων

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ ΔΑΙΜΟΝΙΟΥ (3)

578 D 2-7 Ουχ υπέρευ Θαλής ο παλαιός απο ξένης ελθών διά χρόνου των φίλων ερωτώντων ό,τι καινότατον ιστορήκοι "τύραννον", έφη "γέροντα". και γαρ ώ μηδέν ιδία συμβέβηκεν αδικείσθαι, το βάρος αυτό και την σκληρότητα της ομιλίας δυσχεραίνων εχθρός εστί των ανόμων και ανυπευθύνων δυναστειών.

( Δεν έδωσε πάρα πολύ εύστοχη απάντηση ο παλαιός Θαλής - τότε που είπε - μετά καιρό επιστρέφοντας απο την ξενιτιά όταν τον ρώτησαν οι φίλοι του ποιό είναι το πιό παράδοξο πράγμα που συνάντησε, - "γέροντα τύραννο" ! Γιατί κι αυτός ακόμα στον οποία καμιά αδικία προσωπικά δεν έχει συμβεί, δυσανασχετώντας με το βάρος και τη σκληρότητα της συναναστροφής μαζί τους είναι εχθρός των άνομων και ανεύθυνων εξουσιών)

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ ΔΑΙΜΟΝΙΟΥ (2)

576 Ε 1-2 Φύσει προς το καλόν υπό των νόμων αγόμενος τον μέγιστον υποδύεται κίνδυνον εκουσίως υπέρ της πατρίδος

(από τη φύση του οδηγούμενος προς το καλό απο τους νόμους , αναλαμβάνει με τη θέλησή του το μέγιστο κίνδυνο υπέρ της πατρίδας)

576 F 9-12 αυτός μεν δήπου μηδένα των πολιτών φησίν, άνευ μεγάλης ανάγκης αποκτενείν άκριτον, αλλά και αίματος άτερ εμφυλίου και σφαγής την πόλιν ελευθερούσι συναγωνιείσθαι προθύμως

(Αυτός λοιπόν λέγει, οτι δε θα θανατώσει κανένα πολίτη αδίκαστο, χωρίς μεγάλη ανάγκη, αλλά και θα συναγωνισθεί πρόθυμα μ' αυτούς που θα ελευθερώσουν την πόλη χωρίς αίμα εμφύλιο και σφαγή)

577 Α 4-8 Ευμολπίδαν δε και Σαμίδαν, ανθρώπους διαπύρους προς οργήν και θυμοειδείς, εν νυκτί λαβόντας εξουσίαν ουκ αποθήσεσθαι τα ξίφη, πριν εμπλήσαι την πόλιν όλην φόνων και διαφθείραι πολλούς των ιδία διαφόρων όντων

(Ο Ευμολπίδας όμως κι ο Σαμίδας, άνθρωποι φλογισμένοι απ' την οργή και οξύθυμοι, αφού καταλάβουν τη νύχτα την εξουσία, δε θα αποθέσουν τα ξίφη, πριν να γεμίσουν όλη την πόλη με φόνους και να ξεπαστρέψουν πολλούς με τους οποίους έχουν προσωπικές διαφορές)

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ "ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ ΔΑΙΜΟΝΙΟΥ" (1)

Τα αποσπάσματα αφιερώνονται εξαιρετικά στο Σωκράτη

575 1 Ζωγράφου τινός , ω Καφισία , μέμνημαι ποτέ περί των θεωμένων τους γεγραμμένους πίνακας λόγον ου φαύλον ακούσας εν εικόνι λελεγμένον. έφη γαρ εοικέναι τους μεν ιδιώτας και ατέχνους θεατάς όχλον ομού πολύ ασπαζομένοις, τους δε κομψούς και φιλοτέχνους καθ έκαστον ιδία των εντυγχανόντων προσαγορεύουσι. τοις μεν γαρ ουκ ακριβής αλλά τύπω τινί γίγνεται μόνον η των αποτελεσμάτων σύνοψις , τους δε τη κρίσει κατά μέρος το έργον διαλαμβάνοντας ουδέν αθέατον ουδέ απροσφώνητον εκφεύγει των καλώς ή τουναντίον γεγονότων . οίμαι δη και περί τας αληθινάς πράξεις ομοίως τω μεν αργοτέρω την διάνοιαν εξαρκείν προς ιστορίαν , ει το κεφάλαιον αυτό και το πέρας πύθοιτο του πράγματος, τον δε φιλότιμον και φιλόκαλον των υπ' αρετής ώσπερ τέχνης μεγάλης απειργασμένων θεατήν τα καθ έκαστα μάλλον ευφραίνειν

(Θυμάμαι, Καφισία, οτι άκουσα κάποτε κάποιο ζωγράφο να λέει ένα ωραίο λόγο με παρομοίωση για αυτούς που παρατηρούν τους ζωγραφικούς πίνακες. Είπε , δηλαδή, οτι οι άπειροι και άτεχνοι θεατές μοιάζουν με κείνους που χαιρετούν με μία κίνηση πλήθος κόσμου, ενώ οι λεπτοί στο πνεύμα και φιλότεχνοι μοιάζουν με κείνους που μιλούν στον καθένα που συναντούν χωριστά. Γιατί οι πρώτοι έχουν μια γενική και όχι ακριβή εικόνα του έργου συνολικά, ενώ οι άλλοι εξετάζοντας κριτικά το έργο στις λεπτομέρειες, δεν αφήνουν να διαφύγει κάτι αθέατο ή χωρίς χαρακτηρισμό απο τα ωραία ή άσχημα καμωμένα. Νομίζω λοιπόν οτι και για τις αληθινές πράξεις όμοια, ο μέν οκνηρότερος στο μυαλό αρκείται στη διήγηση, άν μάθει τα κύρια σημεία και το τέλος των γεγονότων, ο δε φιλότιμος και φιλόκαλος θεατής των πράξεων που έχουν γίνει απο αρετή, σαν απο μεγάλη τέχνη , ευχαριστείται περισσότερο με τις λεπτομέρειες)

TA ΕΙΣ ΕΑΥΤΟΝ (25) - ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ

ΙΑ 15 8 Επιτήδευσις δε απλότητος σκάλμη εστί

(Η επιτηδευμένη απλότητα είναι κρυμένο εγχειρίδιο)

ΙΑ 23 Σωκράτης και τα των πολλών δόγματα Λαμίας εκάλει, παιδίων δείματα

(Ο Σωκράτης ονόμαζε και τις γνώμες των πολλών μπαμπούλες, φόβητρα των παιδιών)

ΙΒ 36 Άνθρωπε, επολιτεύσω εν τη μεγάλη ταύτη πόλει. Τί σοι διαφέρει, ει πέντε έτεσιν (ή εκατόν); Το γαρ κατά τους νόμους ίσον εκάστω. Τι σοι δεινόν , ει της πόλεως αποπέμπει ου τύραννος, ουδέ δικαστής άδικος, αλλ' η φύσις η εισαγαγούσα;οίον ει κωμωδόν απολύοι της σκηνής ο παραλαβών στρατηγός "Αλλ' ουκ είπον τα πέντε μέρη αλλά τα τρία" Καλώς είπας. Εν μέντοι τω βίω τα τρία όλον το δράμα εστί. Το γαρ τέλειον εκείνος ορίζει ο τότε μεν της συγκρίσεως, νυν δε της διαλύσεως αίτιος. Συ δε αναίτιος αμφοτέρων. 'Απιθι ούν ίλεως και γαρ ο απολύων

ίλεως

(Ανθρωπε έχεις ζήσει ως πολίτης σ' αυτή τη μεγάλη πόλη. Τι σ' ενδιαφέρει αν επί πέντε ή εκατό χρόνια; Το να ζείς σύμφωνα με τους νόμους έχει την ίδια αξία για τον καθένα. Τι κακό είναι λοιπόν άν απο την πόλη σε διώχνει όχι τύραννος, ούτε άδικος δικαστής, αλλά η φύσηπου σ' έφερε σ' αυτή; Είναι το ίδιο σαν να απολύει από τη σκηνή τον ηθοποιό ο παραίτορας που τον προσέλαβε. "Αλλά δεν έπαιξα ακόμα τις πέντε πράξεις αλλά τις τρεις. Καλά τα είπες. Στη ζωή όμως οι τρεις πράξεις είναι όλο το δράμα. Πότε θα τελειώσει ορίζει εκείνος ο αίτιος τότε μεν της σύστασης , τώρα δε της διάλυσης. Συ όμως είσαι αναίτιος και των δυό. Φύγε λοιπόν με καλοσύνη γιατί κι αυτός που σε απολύει είναι γεμάτος καλοσύνη)

TA ΕΙΣ ΕΑΥΤΟΝ (24)

I 36 1-7 Ουδείς εστιν ούτως εύποτμος, ώ αποθνήσκοντι, ου παρεστήξονται τινές ασπαζόμενοι το συμβαίνον κακόν .Σπουδαίος και σοφός ήν. Το πανύστατον έσται τις ο καθ' αυτόν λέγων "Αναπνεύσομεν ποτέ απο τούτου του παιδαγωγού; Χαλεπός μεν ουδενί ημών ήν, αλλά ησθανόμην οτι ησυχή καταγιγνώσκει ημάς

(Κανένας δεν είναι τόσο καλότυχος , ώστε όταν πεθαίνει να μήν υπάρχουν μερικοί από τους παρευρισκόμενους ευχαριστημένοι απο το συμβαίνον κακό. Ήταν σπουδαίος και σοφός. Την τελευταία στιγμή θα βρεθεί κάποιος που θα λέει μέσα του "Επιτέλους να ανασάνουμε απο αυτό τον σχολαστικό. Δεν ήταν μεν σκληρός με κανένα απο μας, αλλά το αισθανόμουν οτι ενδόμυχα μας περιφρονεί" )

ΙΑ 1 20 Ουδέν διήνεγκε λόγος ορθός και λόγος δικαιοσύνης

(ουδέν διαφέρει ο ορθός λόγος και η λογική της δικαιοσύνης)

ΙΑ 8 1-9 Κλάδος του προσεχούς κλάδου αποκοπείς ου δύναται μη και του όλου φυτού αποκεκόφθαι. Ούτω δη και άνθρωπος ενός ανθρώπου αποσχισθείς όλης της κοινωνίας αποπέπτωκεν. Κλάδον μεν ουν άλλος αποκόπτει. Άνθρωπος δε εαυτόν του πλησίον χωρίζει μισήσας και αποστραφείς αγνοεί δε οτι και του όλου πολιτεύματος άμα αποτέτμηκεν εαυτόν.

( Κλάδος που κόπηκε απο τον κλάδο στον οποίο φυτρώνει δεν μπορεί να μην αποκοπεί και απο το όλο φυτό. Ετσι λοιπόν και ο άνθρωπος , άν αποσχισθεί απο τη συνάφεια και ενός μόνον ανθρώπου, αποσχίσθηκε και απο όλη την κοινωνία. Τον μεν κλάδο άλλος αποκόπτει. Ο άνθρωπος ο μισών και αποστραφείς χωρίζει τον εαυτό του απο τον πλησίον , αγνοεί όμως οτι έχει αποκόψει τον εαυτό του και από όλη την ανθρώπινη κοινωνία)

TA ΕΙΣ ΕΑΥΤΟΝ (23)

I 16 Μηκέθ' όλως περί του οίον τινά είναι τον αγαθόν άνδρα διαλέγεσθαι, αλλά είναι τοιούτον

(να μή συζητάς για το τι είναι ο καλός άνθρωπος, αλλά να είσαι τέτοιος)

Ι 28 1-4 Φαντάζου πάντα τον εφ ωτινιούν λυπούμενον ή δυσαρεστούντα όμοιον τω θυομένω χοιριδίω και απολακτίζονται και κεκραγότι. Όμοιον και ο οιμώζων επι του κλινιδίου μόνος σιωπή την ένδεσιν ημών

(Φαντάζου πάντοτε αυτόν που λυπείται ή δυσαρεστείται με κάθε πράγμα , με όμοιο τρόπο, όπως το γουρουνάκι, που το θυσιάζουν και κλωτσά και φωνάζει. Παρόμοιος είναι και ο άνθρωπος που θρηνεί σιωπηρά στο κρεββάτι του για τα δεσμά μας)

Ι 34 6-16 Φυλλάρια δε και τα τεκνία σου, φυλλάρια δε και ταύτα τα επιβοώντα αξιοπίστως και επευφημούντα ή εκ των εναντίων καταρώμενα ή ησυχή ψέγοντα και χλευάζοντα, φυλλάρια δε ομοίως και τα διαδεξόμενα την υστεροφημίαν. Πάντα γαρ ταύτα έαρος δ' επιγένεται ώρη. Είτα άνεμος καταβέβληκεν. Έπειθ' ύλη ετέρα αντί τούτων φύει. Το δε ολιγοχρόνιον κοινόν πάσιν. Αλλά συ πάντα ως αιώνια εσόμενα, φεύγεις και διώκεις. Μικρόν και καταμύσεις.Τον δε εξενεγκόντα σε ήδη άλλος θρηνήσει.

(Φυλλαράκια είναι και τα παιδιά σου, φυλλαράκια και εκείνοι που σου φωνάζουν πιστά και σε επευφημούν ή αντίθετα σε καταριένται ή κρυφά σε κατηγορούν και σε χλευάζουν, φυλλαράκια όμοια και όσα θα διαδώσουν την υστεροφημία μας. Γιατί όλα αυτά βλασταίνουν την εποχή της άνοιξης.Έπειτα ο άνεμος τα ρίχνει κάτω. Επειτα άλλη βλάστηση φυτρώνει αντί γι αυτά. Η ολιγόχρονη ύπαρξη είναι κοινή για όλα. Αλλά σύ όμως τα αποφεύγεις και τα διώκεις σαν να ήταν αιώνια. Σε λίγο και θα κλείσεις τα μάτια.Και κείνον που θα σε κηδέψει σε λίγο άλλος θα τον θρηνήσει)